Czym jest abstrakt w pracy Johna Baldessari

Podczas nauczania na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego, artysta John Baldessari opracował zadanie, aby wyzwać postawę swoich studentów wobec sztuki abstrakcyjnej. Powiedział im, aby wybrali „najbardziej irytujący kawałek sztuki, jaki mogą znaleźć, który ich zdaniem miałby najmniej wspólnego z rzeczywistością.” Następnie wysłał ich z aparatem i instrukcjami, aby znaleźli odpowiednik tego dzieła sztuki w rzeczywistym świecie. Studenci odnieśli sukces w prawie każdym przypadku. Co to mówi o integralności i świętości obrazu abstrakcyjnego? Jakie pytania to rodzi na temat tego, dlaczego jedna rzecz jest uważana za sztukę, a inna prawie identyczna rzecz nie? Jak mówi Baldessari, „to po prostu sposób, w jaki widzisz świat. To nie jest tak, że sztuka nie jest w żaden sposób realna.” Ćwiczenie miało na celu wyzwanie postawy studentów. Abstrakcja to tylko słowo, a same słowa są abstrakcyjne. To, czy coś jest uważane za abstrakcyjne, koncepcyjne, obiektywne, poważne czy satyryczne, ma tyle samo wspólnego z kontekstem, co z estetyką. A co jest jeszcze ważniejsze, to percepcja. To, co ostatecznie definiuje naturę każdego dzieła sztuki, zależy całkowicie od twojego punktu widzenia.

Słowa są obrazami

John Baldessari przyczynił się do niektórych z najbardziej eksperymentalnych i wpływowych programów artystycznych w Stanach Zjednoczonych. Jako artysta zdobył reputację innowatora, którego prace nieustannie ewoluują. Jednym z głębokich sposobów, w jakie Baldessari wpłynął na obecną generację współczesnych artystów, jest jego zaangażowanie w podejście omni-dyscyplinarne do tworzenia sztuki. Jest otwarty na pracę w dowolnych i wszystkich mediach, aby jego prace były interesujące. To podejście naturalnie wynika z jego osobistego przekonania, że zawsze powinien dążyć do postrzegania świata w nowych sposób.

Kluczowym zagadnieniem, które Baldessari porusza w swojej twórczości, jest waga, jaką ludzie przypisują obrazom w porównaniu do słów. Od lat 60. XX wieku badał nowatorskie sposoby zestawiania obrazów i słów. Odkrył, że gdy język zostaje umieszczony w kontekście obok obrazu, znaczenie obu może zmieniać się w głęboki i zaskakujący sposób. Cliché, że obraz wart jest tysiąca słów, jest błędne. Baldessari udowodnił, że jeśli chodzi o znaczenie i zrozumienie, obrazy i słowa mają równą wagę.

John Baldessari – Pyramid, 2016. 3 color screenprint. 46 × 36 in. 116.8 × 91.4 cm. Gemini G.E.L. Los Angeles (Left) / John Baldessari - Oval, 2016. 3 color screenprint. 42 1/2 × 36 in. 108 × 91.4 cm. Gemini G.E.L. Los Angeles (Right). © John Baldessari

Kremacja

Zanim odkrył swój dojrzały styl, Baldessari był tradycyjnym malarzem, który doskonalił się w rysunku z natury. Zaczął uczęszczać na zajęcia artystyczne na uniwersytecie w 1949 roku, studiując różne perspektywy (historia sztuki, edukacja artystyczna, sztuka w pracowni) w różnych szkołach (UC Berkeley, UCLA, Otis, Chouinard) przez ponad dziesięć lat. W tym czasie, a także przez następne dziesięć lat po szkole, stosował mniej więcej to samo podejście do tworzenia sztuki: malował obrazy na płótnach. Ale pewnego dnia w swojej pracowni dokonał inwentaryzacji swojej pracy. Ustawiając swoje płótna wzdłuż ściany, miał epifanię: jego prace były w pewnym zasadniczym sensie wszystkie takie same i były podobnie takie same jak wszystkie dzieła kiedykolwiek namalowane.

Chciał iść naprzód. Ale zdał sobie sprawę, że aby to zrobić, musi zmienić się w sposób fundamentalny. Postanowił zniszczyć wszystkie swoje dotychczasowe prace. Nazywając to Projekt Krema, Baldessari wynajął kominiarza i spalił wszystko, z wyjątkiem kilku, które uważał za swoje najbardziej nowatorskie dzieła. Znalazł galerię, która pozwoliła mu zorganizować wystawę Projektu Krema po godzinach. Wystawa zawierała niektóre z popiołów upieczonych w ciastkach, które były wyeksponowane wraz z przepisem na ciastka, a także tablice pamiątkowe dokumentujące daty urodzenia i śmierci dzieł sztuki. Tak rozpoczęła się omni-dyscyplinarna faza jego kariery.

John Baldessari – Person With Guitar (Orange), 2004. 3-layer, 5-color screenprint construction (mounted to sintra and hand cut). Framed: 33 x 44 1/2 x 3 in. 83.8 x 113 x 7.6 cm. Edition of 45. Gemini G.E.L. Los Angeles. © John Baldessari

Znaki wszędzie

Nieliczne prace, które John Baldessari ocalił przed kremacją, to niektóre z koncepcyjnych, tekstowych obrazów, które tworzył, a które zawierały zdania lub frazy odnoszące się do malarstwa lub historii sztuki. Zamierzał, aby te prace zwracały uwagę na absurdalność auto-referencyjnego komentarza artystycznego. Jednak coś w sposobie, w jaki je malował, sprawiało, że były postrzegane bardziej jako osobiste oświadczenia. Dlatego zamiast samodzielnie malować swoje następne obrazy z napisami, Baldessari zatrudnił profesjonalnych malarzy szyldów, aby je namalowali. Ten wybór odnosił się do idei minimalizmu dotyczących usuwania ego artysty, jednocześnie kwestionując powagę takich akademickich idei.

Kontynuując ten tok myślenia, Baldessari zaprojektował następnie serię dzieł reprezentacyjnych, które zlecił malarzom szyldów do namalowania. Czerpiąc inspirację od artysty Ala Helda, który krytykował sztukę konceptualną, mówiąc, że to „tylko wskazywanie na rzeczy”, Baldessari kazał malarzom szyldów namalować obrazy rąk wskazujących na rzeczy. Następnie przypisał zasługi malarzom szyldów, podpisując ich imię na płótnach pod obrazami. Te prace kwestionowały rolę artysty w procesie tworzenia sztuki i również podważały różnicę między sztuką piękną a funkcjonalną. Na poziomie abstrakcyjnym palce wskazywały na coś banalnego, zwracając uwagę na tę rzecz, a nie na niezliczone inne formalne cechy i koncepcyjne pojęcia występujące w dziele.

John Baldessari - National City (W), 1996-2009. Yancey Richardson Gallery, New York (Left) / John Baldessari - National City (4), 1996-2009. Yancey Richardson Gallery, New York (Right). © John Baldessari

Ruchome obrazy

W latach 70. John Baldessari zaczął pracować z filmem jako medium. Pierwsza praca, którą stworzył, nosiła tytuł „Tworzę sztukę.” W filmie machał swoimi pustymi ramionami jak malarz, wykonując gesty, jakby pracował nad płótnem, cały czas powtarzając: „Tworzę sztukę.” Film wydaje się kpić z malarstwa jako pustego gestu. Ale sama performance może być postrzegana jako sztuka, a także film. Na poziomie abstrakcyjnym porusza wiele kwestii, takich jak to, czy sztuka istnieje w idei, w wykonaniu czy w relikwii, oraz czy samo stwierdzenie, że coś jest sztuką, czyni to takim.

Oprócz tworzenia własnych filmów, John Baldessari często przyjmuje również elementy istniejących taśm filmowych. Czasami tnie je na kawałki i układa klatki w nowe konfiguracje. Innym razem umieszcza klatkę z filmu obok fragmentu niezwiązanego scenariusza. Nowe narracje, które wyłaniają się w tym procesie, wydają się jednocześnie spójne i rozbite. Są całkowicie kształtowane przez indywidualnych widzów, którzy muszą sami wyciągnąć swoje skojarzenia między obrazami a słowami, opierając się na istniejących punktach widzenia.

John Baldessari – Two Profiles, One with Nose and Turban; One with Ear and Hat, from Noses and Ears, Etc, The Gemini Series, 2006. Screenprint in colors on Rives BFK and Lanaquarelle paper mounted to Sintra. 30 × 52 in. 76.2 × 132.1 cm. Edition of 45. Collectors Contemporary, Singapore. © John Baldessari

Puste przestrzenie

W jednym z jego najsłynniejszych dzieł, John Baldessari zmienia znalezione fotografie, zakrywając lub malując elementy obrazów. Baldessari zainspirował się tym pomysłem, zauważając, jak muzea używają niepomalowanego gipsu do wypełniania pęknięć i dziur w starożytnej ceramice. Zainteresował się brakującymi przestrzeniami w obrazach. Znalazł kolorowe naklejki w kropki, używane do robienia metek cenowych na wyprzedażach garażowych, i zaczął ich używać do zakrywania twarzy i innych punktów zainteresowania na fotografiach, aby zmienić sposób, w jaki obrazy mogą być postrzegane. 

W tych pracach doświadczamy dojrzałego wyrazu wysiłku, jaki Baldessari podejmuje, aby zakwestionować nasz punkt widzenia. Wypełnione przestrzenie sprawiają, że obrazy rzeczy takich jak święta wydają się ogólne. Szczególne momenty wydają się banałami. Sceny uznane przez kogoś za wystarczająco cenne, aby je na stałe uchwycić, stają się anonimowe i przyziemne. Te zmienione obrazy elokwentnie badają abstrakcyjne psychologiczne efekty, które mogą wystąpić u widza, gdy to, co było widoczne, staje się ukryte. Choć ich znaczenie jest niejednoznaczne, zwięźle, jeśli abstrakcyjnie, wyrażają większą troskę, którą John Baldessari ma od dawna: kwestionować konwencje i poszerzać percepcję każdego, kto spotyka się z jego sztuką.

Obraz wyróżniający: John Baldessari – dzieło z serii John Baldessari Does Not Make Boring Art Anymore, 2007. © John Baldessari
Wszystkie obrazy użyte tylko w celach ilustracyjnych
Autor: Phillip Barcio