Świętując 100-lecie Bauhausu

W tym roku przypada 100. rocznica otwarcia Bauhausu. Powszechnie uważana za najbardziej wpływową szkołę sztuki i designu XX wieku, Bauhaus został założony w Weimarze w Niemczech przez architekta Waltera Gropiusa 1 kwietnia 1919 roku. Gropius był jednym z wiodących pionierów architektury modernistycznej oraz tego, co później stało się znane jako styl międzynarodowy – charakteryzujący się otwartymi planami pięter i lekkimi nowoczesnymi materiałami, takimi jak stal i szkło. Stworzony w następstwie I wojny światowej, Bauhaus miał służyć jako miejsce szkolenia dla nowego pokolenia artystów-rzemieślników, którzy pomogą stworzyć bardziej sprawiedliwą, pokojową i konstruktywną przyszłość dla ludzkości. Mieli nadzieję osiągnąć to, przywracając różnorodne dziedziny sztuki, rzemiosła i designu do jednej spójnej dyscypliny. Nauczyciele Bauhausu szkolili swoich uczniów, aby dążyli nie do stworzenia budynku, obrazu czy rzeźby, ale raczej do zrozumienia, jak budynki, obrazy i rzeźby łączą się, tworząc Gesamtkunstwerk, czyli całkowite dzieło sztuki. W swoim Manifeście Bauhausu Gropius ubolewał nad tym, jak malarstwo i rzeźba zdegenerowały się w „sztukę salonową”, nieprzystępną dla zwykłych ludzi, odpowiednią jedynie do podziwu przez elitę. Pragnął czegoś bardziej użytecznego i bardziej powiązanego z codziennym życiem. Ostatni akapit manifestu brzmi: „Stwórzmy zatem nową gildę rzemieślników bez klasowych różnic, które stawiają arogancką barierę między rzemieślnikiem a artystą! Razem pragnijmy, koncepcyjmy i twórzmy nową strukturę przyszłości, która obejmie architekturę, rzeźbę i malarstwo w jednej jedności i która pewnego dnia wzrośnie ku niebu z rąk miliona pracowników jak kryształowy symbol nowej wiary.” Jego idealistyczne słowa pobudziły wyobraźnię niezliczonych artystów, projektantów i rzemieślników na całym świecie. Mimo że Bauhaus istniał tylko przez 14 lat, jego idee rozprzestrzeniły się po całym świecie, a jego dziedzictwo nadal wywołuje potencjalne możliwości małżeństwa sztuki, designu i codziennego życia.

Utopijne marzenia

Podczas gdy Manifest Bauhausu wyjaśnia praktyczne aspekty szkoły – takie jak to, kto powinien być przyjmowany na zajęcia i czego dokładnie powinien się uczyć – dokument ten niewiele mówi o leżących u podstaw utopijnych pasjach, które inspirowały Gropiusa i jego kolegów nauczycieli Bauhausu. Kiedy I wojna światowa dobiegła końca zimą 1918 roku, naród niemiecki był rozdarty między względnymi korzyściami monarchii, demokratycznie wybranego rządu reprezentacyjnego a reżimem w stylu komunistycznym. Pytanie dotyczyło częściowo tego, kto powinien sprawować władzę, a częściowo wartości ludzkiego życia i prawa ludzi do kontrolowania własnego losu. Ostatecznie w Weimarze odbyło się zgromadzenie konstytucyjne i powstała republika parlamentarna (Republika Weimarska), która w teorii przyjęła pełną nadziei koncepcję, że jednostki mogą współpracować, aby zbudować przyszłość dla wszystkich. Przyjęto nawet postępowe reformy, takie jak ośmiogodzinny dzień pracy, wolność prasy oraz świadczenia zdrowotne i emerytalne dla pracowników.

Sygnet Bauhausu

Bauhaus został założony niemal w tym samym miejscu i w tym samym czasie co republika, i był kształtowany przez wiele tych samych problemów. Dyrektorzy i nauczyciele Bauhausu wierzyli w utopijną wizję, że mogą przekształcić zbudowany świat w coś użytecznego i pięknego dla wszystkich ludzi, niezależnie od statusu społecznego. Wyobrażali sobie budynki, które były przestronne i pełne światła słonecznego, zaprojektowane specjalnie w celu zaspokojenia nie instytucjonalnych działań, ale raczej najbardziej praktycznych aspektów codziennego życia. Hannes Meyer, drugi dyrektor Bauhausu, stwierdził: „Badamy codzienną rutynę każdego, kto mieszka w domu, a to daje nam określające zasady projektu budowlanego.” Jego lista priorytetów dotyczących projektowania struktury nie mogła być bardziej rozsądna. Brzmi: „1. życie seksualne, 2. nawyki snu, 3. zwierzęta domowe, 4. ogrodnictwo, 5. higiena osobista, 6. ochrona przed warunkami atmosferycznymi, 7. higiena w domu, 8. konserwacja samochodu, 9. gotowanie, 10. ogrzewanie, 11. ekspozycja na słońce, 12. usługi.”

Uniwersytet Bauhausu w Weimarze. Zdjęcie autorstwa Sailko

Wielka Emigracja

Mimo ogromnego wpływu, jaki Bauhaus wywierał na globalne trendy, kiedy partia nazistowska doszła do władzy, określiła szkołę jako „nie-niemiecką” i sympatyzującą z ideami komunistycznymi. Naziści wywierali presję przez Policję Sekretną, aby zamknąć szkołę. Ale to wcale nie był koniec marzenia o Bauhausie. Nauczyciele i studenci z tej szkoły emigrowali na całym świecie, szerząc swoje rewolucyjne idee. Gropius przeniósł się do Karoliny Północnej wraz z instruktorami Bauhausu Josefem i Anni Albers i dołączył do kadry Black Mountain College, a Albers później uczyli na Uniwersytecie Yale. Drugi dyrektor Bauhausu Hannes Meyer uczył i pracował jako architekt w Moskwie, Genewie i Mexico City. Trzeci dyrektor Bauhausu Mies van der Rohe przeniósł się do Chicago, gdzie kierował Wydziałem Architektury w Illinois Institute of Technology i wprowadził globalnie wpływową estetykę projektowania znaną jako Druga Szkoła Chicago. Instruktor Bauhausu László Moholy-Nagy również przeniósł się do Chicago, gdzie założył „Nowy Bauhaus”, szkołę skoncentrowaną na „projektowaniu zorientowanym na człowieka.”

László Moholy-Nagy - A 19, 1927. Olej i grafit na płótnie. 31 1/2 × 37 3/5 cali. 80 × 95,5 cm. Instytut Sztuki w Chicago, Chicago

Niemcom zajęło dziesięciolecia zmaganie się z ich skomplikowaną rolą w powstaniu i odrzuceniu Bauhausu. W całym 2019 roku muzea i instytucje w Niemczech zorganizują rozbudowane obchody, aby uczcić 100. rocznicę szkoły. Podczas upamiętniania ich osiągnięć, musimy również zadać pytanie, jaka jest prawdziwa spuścizna tych wizjonerów. Czy powinniśmy kopiować ich projekty? Czy powinniśmy, tak jak oni, próbować stworzyć nowe szkoły myślenia w dążeniu do formowania utopijnych wizji naszej przyszłości? A może jest inna lekcja, którą możemy wyciągnąć z Bauhausu. Czy moglibyśmy może uznać, że istnieje pewna wartość w oddzieleniu dyscyplin sztuki, rzemiosła, designu i architektury? To, co dla jednej osoby wydaje się utopią, dla innej wydaje się uciszeniem. Może wartość Bauhausu nie jest zamknięta w jego użytecznych metodach. Może jego najcenniejsza wiadomość pochodzi z samego manifestu Bauhausu, który stwierdził wystarczająco niewinnie: "Sztuka wznosi się ponad wszystkie metody."

Aby zobaczyć listę obchodów rocznicy Bauhausu, które odbywają się w Niemczech w 2019 roku, odwiedź https://www.bauhaus100.com.

Obraz wyróżniający: Hol wejściowy głównego budynku Uniwersytetu Bauhausu w Weimarze - w centrum, pod swobodnie wiszącymi schodami w stylu secesyjnym stworzonym przez Auguste'a Rodina "Eva" (1888). Zdjęcie: Hans Weingartz.
Wszystkie obrazy użyte tylko w celach ilustracyjnych
Autor: Phillip Barcio