Hipnotyzujący świat Franco Grignaniego

W lutym tego roku m.a.x. museo oraz Chiasso Cultural Centre w Szwajcarii otworzą wystawę badającą karierę Franco Grignaniego (1908 – 1999). Chociaż być może nigdy nie słyszałeś o Grignanich, istnieje duża szansa, że posiadasz przynajmniej jeden egzemplarz jego najsłynniejszego dzieła. Grignani zaprojektował słynne logo „Woolmark”: trójstronny, spleciony wir czarno-białych linii, który pojawia się na metkach oznaczających, że coś jest wykonane z czystej wełny virgin. To niepozorne logo mogło nigdy nie przykuć twojej uwagi, ale jeśli przyjrzysz się bliżej, możesz odkryć świat optycznej tajemnicy. Logo ma właściwości podobne do tego, co matematycy nazywają powierzchnią nieorientowalną: dwuwymiarowa, połączona ścieżka, która nieustannie przekształca się w swoje lustrzane odbicie. Im bardziej próbujesz zrozumieć to, co widzisz w tym logo, tym bardziej twoje oczy płatają figle twojemu umysłowi. Nie jest to jednak tylko prosta iluzja optyczna. Logo wykorzystuje również psychologię form. Jego trójkątna struktura sygnalizuje stabilność i siłę. Okrągłe linie sugerują delikatność i wsparcie. Krzywe boki projektują harmonię i pokój. Czarno-biała paleta dodatkowo wykorzystuje psychologię teorii kolorów. Czerń oznacza siłę i autorytet. Biel sugeruje otwartość i czystość. Czerń i biel razem projektują harmonię i inkluzyjność. Grignani był tego wszystkiego świadomy, gdy projektował logo. Każda decyzja, którą podjął, była zamierzona. Kiedy opracowywał projekt w 1963 roku, miał 55 lat. Od dziesięcioleci badał naukę o percepcji i stworzył tysiące szkiców, logo, rysunków, plakatów i obrazów, które były wynikiem jego nauki. Grignani wlał wszystko, co wiedział o widzeniu, optyce i ukrytym znaczeniu symboli, w ten jeden prosty projekt. Efektem była jedna z najbardziej rozpoznawalnych logo konsumenckich wszech czasów. Jednak, jak sugeruje nadchodząca wystawa w Chiasso, to, co naprawdę uczyniło logo Woolmark i resztę jego pracy tak udanymi, to fakt, że Grignani nie był zwykłym projektantem. Był kompletnym artystą, który w pełni rozumiał, jak ludzie metafizycznie oddziałują z wizualnym światem.

Więcej Bauhausu niż Bauhaus

Odpowiednie jest, abyśmy w 2019 roku, w setną rocznicę założenia Bauhausu, uczcili pracę Grignaniego. Chociaż Grignani nie był bezpośrednio związany z Bauhausem, jego kariera ucieleśniała najwyższe ideały tej szkoły. Grignani studiował architekturę w szkole, a po ukończeniu studiów założył firmę projektową, która zajmowała się tworzeniem logo korporacyjnych dla włoskich firm, takich jak producent samochodów Fiat i wydawnictwo Arnoldo Mondadori Editore. Jego projekty nie były tylko zaprojektowane z myślą o graficznym wpływie; opierały się na szczegółowych badaniach tego, jak ludzie wchodzą w interakcje z zjawiskami wizualnymi w codziennym życiu. Podobnie jak członkowie Bauhausu, Grignani dążył do tego, aby każdy z jego projektów był "całkowitym dziełem sztuki", czymś, co było nie tylko piękne i użyteczne, ale także uwzględniało psychologiczne potrzeby tych, dla których miało być używane.

Franco Grignani - Operatyw numeryczny, 1965

Jego pogląd na projektowanie graficzne polegał na tym, że jest to narzędzie do natychmiastowej komunikacji wizualnej. Jednak zdał sobie sprawę, że przekaz reklamy jest tylko częściowo przekazywany przez słowa i fotografie. Jego badania pokazały mu, że większość informacji przekazywanych przez obraz jest komunikowana przez formalne elementy estetyczne, które są interpretowane przez widzów na poziomie podświadomym. Jego mistrzostwo w tym aspekcie pracy nie pochodziło z zajęć projektowych, ale z rygorystycznego studiowania nowoczesnej sztuki abstrakcyjnej. W jednym z jego najsłynniejszych wczesnych plakatów Fiata, Grignani napisał słowo Fiat trudnymi do odczytania, małymi, kursywą literami. Przekaz reklamy jest jednak oczywisty: to produkt przeznaczony na przyszłość. Obraz łączył techniki kolażu Dada (czarno-białe elementy fotograficzne nałożone na kolorowe tło), futurystyczne taktyki kompozycyjne (ostre linie diagonalne) oraz suprematystyczny język kształtów (pojedynczy zielony kwadrat na białym tle). Mimo że samochód w reklamie jest przestarzały według współczesnych standardów, obraz, dzięki swojemu projektowi, wciąż krzyczy nowoczesnością nawet dzisiaj.

Franco Grignani - Dissocjacja z krawędzi, 1967

Zaginiony artysta operowy

Wszystko to, podczas gdy Grignani projektował logo, okładki książek, plakaty i reklamy korporacyjne, pilnie tworzył również sztukę w swoim studiu. Obrazy, które tworzył już w latach 50. XX wieku, przewidują ruch Op Art, pokazując postrzegawczo wyzwaniające układy linii i kształtów, które wydają się stawać się kinetyczne po dłuższym patrzeniu. Mimo że tworzył tego typu obrazy jeszcze przed uznawanymi pionierami Op Art, takimi jak Victor Vasarely i Bridget Riley, Grignani nie został uwzględniony w wystawie The Responsive Eye w MoMA, która jest uznawana za wprowadzenie Op Art do publiczności. MoMA posiada jednak jedno dzieło Grignaniego: litografię podarowaną przez samego artystę, datowaną na 1965 rok, ten sam rok, co wystawa The Responsive Eye. Obraz na litografii idealnie pasowałby do wystawy, co z pewnością jest powodem, dla którego Grignani ją podarował – aby wysłać wiadomość, że został niesłusznie pominięty.

Franco Grignani - Fragmentacja radialna, 1964

Interesujące jest to, że Grignani został uwzględniony w znacznie wcześniejszej wystawie MoMA – Sztuka nowoczesna w twoim życiu – w 1949 roku. Jego prace na tej wystawie również pasowałyby do Wrażliwego Oka, z tą różnicą, że nie były to obrazy, lecz reklama. Ten fakt mógł być źródłem uprzedzenia, które wykluczyło Grignaniego z rozmowy o Op Arcie, a także może być powodem, dla którego tak niewiele osób słyszało o nim dzisiaj. Ale to był niefortunny i nieuzasadniony błąd. Nie ma wątpliwości, że Grignani był jednym z najskuteczniejszych projektantów XX wieku, ale był znacznie więcej. Był optymistycznym i refleksyjnym artystą, który poświęcił swoje życie na odkrywanie relacji między tym, co widzimy, a tym, jak się czujemy, oraz genialnym pytającym o to, co to z kolei sprawia, że wierzymy. Franco Grignani (1908-1999) – Multi-sensoryczność między sztuką, grafiką a fotografią będzie wystawiana w m.a.x. muzeum i Centrum Kultury w Chiasso w Szwajcarii od 17 lutego do 15 września 2019 roku.

Obraz wyróżniony: Franco Grignani - N. 265, (dysocjacja od krawędzi), 1969. Akryl na tekturze Schoeller. 50 x 70 cm.
Wszystkie obrazy użyte tylko w celach ilustracyjnych
Autor: Phillip Barcio