Neo-Dada i Abstrakcja w Grze o Znaczenie

Jak sugeruje jego nazwa, Neo-Dada nie powinno być mylone z Dada. Chociaż niektórzy artyści związani z obiema ruchami stosowali podobne techniki, a znaczenie dzieł związanych z obiema ruchami jest podobnie niejasne, istniała jedna zasadnicza różnica między nimi. Mówiąc prosto, Dada było antysztuką. Neo-Dada było anty-Dada. Dadyści postrzegali społeczeństwo jako bezsensowne, a świat sztuki jako bezużyteczny relikt jego absurdalnej, samobójczej, burżuazyjnej logiki. Neo-Dadyści wierzyli w sens, szczególnie w sztuce, ale uważali, że jest to coś osobistego, co może być zdefiniowane tylko przez jednostkę. I przyjęli świat sztuki pięknej, pracując w nim, aby rozszerzyć definicję tego, czym może być sztuka piękna.

Stan umysłu Neo-Dada

W sercu ruchu Neo-Dada leżało znaczenie. Przez większość lat 40. XX wieku, ekspresjoniści abstrakcyjni znajdowali się na czołowej pozycji amerykańskiej sceny artystycznej. Ich prace były z natury osobiste, wywodząc się z podświadomości malarzy, którzy je stworzyli. Chociaż widzowie mogli mieć nadzieję na połączenie z atmosferą dzieła ekspresjonizmu abstrakcyjnego, nigdy nie mogli w pełni zrozumieć znaczenia tej pracy, ponieważ pochodziło ono z wewnętrznego sanktuarium pierwotnego umysłu artysty.

Neo-dadaiści wierzyli, że intencja artysty jest nieistotna, a znaczenie dzieła sztuki może być w pełni przekazane tylko poprzez interpretację widza. W tej grze polegającej na określaniu, czym dokładnie jest znaczenie i skąd ono pochodzi, abstrakcja była najlepszym przyjacielem malarza neo-dadaistycznego.

Robert Rauschenberg - Erased de Kooning Drawing, 1953, Ślady mediów rysunkowych na papierze z etykietą i pozłacaną ramą, 64,14 x 55,25 cm, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w San Francisco (SFMOMA), San Francisco, © Fundacja Roberta Rauschenberga

Neo-Dada i Abstrakcja

Pierwszym i najsłynniejszym neo-dadaistycznym malarzem abstrakcyjnym był Robert Rauschenberg. Jego pierwsze neo-dadaistyczne obrazy nie były jednak wystawiane w galerii; były częścią sztuki. Jednym z dziwnych zbiegów okoliczności, które łączą Dada i Neo-Dada, jest to, że każdy z tych ruchów został zainicjowany przez dzieło teatralne. Sztuka Ubu Roi, po raz pierwszy wystawiana w 1886 roku, uważana jest za pierwsze dzieło dadaistyczne. Znana z kpin z absurdalnych konwencji społecznych, położyła podwaliny pod nadchodzący ruch antysztuki. Pierwszym dziełem neo-dadaistycznym była Theater Piece No. 1 Johna Cage'a, wystawiona w 1952 roku. Składała się z jednoczesnych prezentacji tańców, wierszy, projekcji slajdów, filmu i czterech obrazów Rauschenberga.

Obecne w Teatrze Nr 1 były wszystkie cztery główne koncepcje Neo-Dady: 1) przypadkowość (ponieważ występy były nieskrępowane); 2) nieujawniony zamiar artysty (poza tym, aby być niejasnym); 3) sprzeczne siły (z jednoczesnymi przeciwnymi wymaganiami stawianymi publiczności); oraz 4) widzowie byli odpowiedzialni za nadawanie znaczenia dziełu. Obrazy Rauschenberga zawarte w Teatrze Nr 1 to cztery jego Białe Obrazy, które były pustymi płótnami pomalowanymi białą farbą olejną, zawieszonymi z sufitu w kształcie krzyża.

Białe obrazy Rauschenberga wyrażają wszystkie cztery pojęcia bliskie Neo-Dadzie. Ich czyste białe powierzchnie odbijają subtelne elementy otoczenia, które zmieniają się w zależności od losowego przypadku osoby, która je ogląda. Nie ujawniają nic na temat intencji artysty. Czekają na treść, a mimo to są powieszone jako skończona sztuka, ostateczna sprzeczność. A jako puste powierzchnie są całkowicie otwarte na interpretację widza.

W 1953 roku Rauschenberg posunął neo-dadaistyczną abstrakcję o krok dalej, dodając do niej wyraz kulturowej agendy ruchu. Rauschenberg zaczął od dzieła sztuki autorstwa Willema de Kooninga, jednego z najsłynniejszych przedstawicieli ekspresjonizmu abstrakcyjnego, a następnie zatarł znaki, które de Kooning naniósł, co skutkowało zasadniczo pustą powierzchnią. To dzieło wyrażało wiele tych samych idei co jego Białe obrazy, dodatkowo stawiając bezpośrednie wyzwanie znaczeniu ideałów ekspresjonizmu abstrakcyjnego.

Jasper Johns - Flaga biała, 1955, Enkaustyka, olej, papier gazetowy i węgiel na płótnie, 198,9 x 306,7 cm, Muzeum Sztuki Metropolitalnej, © Jasper Johns

Jasper Johns i ekspansja abstrakcji

Oczywiście, abstrakcyjny obraz jest z natury szeroko otwarty na interpretację widza. Ale jeden malarz Neo-Dada wziął pomysł abstrakcji na nowy poziom. Jasper Johns stworzył kolaże z obrazów medialnych, używając techniki do tworzenia obrazów opartych na wizualnym języku składającym się z znanych rzeczy, takich jak flagi, cele, liczby, litery i inne obrazy z kultury popularnej. Nazwał swoje tematy do tych obrazów „rzeczami, które umysł już zna”. W ten sam sposób, w jaki geometryczni malarze abstrakcyjni wzięli kwadraty, okręgi i linie i użyli ich do skomponowania abstrakcyjnego obrazu, Jasper Johns wziął elementarne kawałki kultury medialnej i skomponował obraz przywłaszczony z rozpoznawalnej estetyki kulturowej.

Jasper Johns - Książka, 1957, Enkaustyka i książka na drewnie, 24,8 x 33 cm, © Jasper Johns

Poprzez wzięcie tych znanych obrazów i ich abstrahowanie, a następnie budowanie kompozycji z kolażowanych fragmentów nieczytelnych resztek, zakwestionował pojęcia dotyczące znaczenia poszczególnych elementów obrazu. Zamiast wydawać się absurdalne, obrazy Johnsa zapraszały do głębokich warstw interpretacji. Podniosły symboliczne obrazy kulturowe do rangi sztuki wysokiej i na nowo zdefiniowały politycznie kontrowersyjną technikę kolażu, czyniąc ją ponownie przyjazną dla świata sztuki.

Rauschenberg postrzegał abstrakcyjny Neo-Dadaizm jako sposób na oddanie interpretacyjnej mocy w świecie sztuki widzom, demokratyzując ją w sposób, który utorował drogę dla ruchów takich jak Minimalizm. Zamiast zastanawiać się, co mistyczni Abstrakcyjni Ekspresjoniści próbowali przekazać, jego białe obrazy mówiły widzom, że to oni sami mogą skutecznie dokończyć dzieło sztuki poprzez akt osobistej interpretacji.

Poprzez abstrahowanie takich rzeczy jak amerykańskie flagi, mapy czy litery alfabetu, Johns zasugerował, że estetyczny język mediów i kultury jest z natury tak samo bezsensowny jak kształty geometryczne. Obraz w kształcie amerykańskiej flagi bez kolorów amerykańskiej flagi, na przykład, wcale nie jest amerykańską flagą. Jego zabstractowana wersja zaprasza widza do zastanowienia się, jakie możliwe znaczenia może mieć poza swoim związkiem z narodowością, historią, kulturą, ludźmi i geografią. Użycie przez Johnsa znanych obrazów kulturowych odebrało władzę mediom, oddając ją z powrotem zwykłym obywatelom i torując drogę dla Pop Artu.

Obraz wyróżniony: Robert Rauschenberg - White Painting (siedem paneli), 1951, Olej na płótnie, 182,9 x 320 cm, © Robert Rauschenberg Foundation
Wszystkie obrazy użyte tylko w celach ilustracyjnych
Autor: Phillip Barcio