Kiedy Georgia O'Keeffe stworzyła sztukę abstrakcyjną

Interakcja ze sztuką staje się wyzwaniem, gdy ignorujemy stereotypy, alegorie i oceny, które na nią nałożono przez innych, i po prostu podchodzimy do niej z otwartym umysłem. Jest to szczególnie trudne w przypadku sztuki Georgii O’Keeffe. W ciągu swoich 98 lat życia O’Keeffe stworzyła jedno z najsłynniejszych, najbardziej ukochanych i natychmiast rozpoznawalnych dzieł w historii amerykańskiej sztuki. Przykłady jej prac znajdują się w większości głównych amerykańskich muzeów. Jej obrazy, rysunki i rzeźby były analizowane przez każdego głównego krytyka minionego wieku i stały się podstawą książek oraz kursów uniwersyteckich. A jednak, gdy proszeni jesteśmy o wypowiedź na temat sztuki Georgii O’Keeffe, wielu z nas leniwie propaguje ograniczony zakres uderzająco podobnych perspektyw: że O’Keeffe była artystką dekoracyjną, która kochała amerykański Południowy Zachód; że była malarką figuratywną, której najsłynniejsze obrazy przedstawiają kwiaty; oraz że te ikoniczne obrazy kwiatów to tak naprawdę tajne obrazy waginy. W 2009 roku Muzeum Whitney w Nowym Jorku próbowało podważyć te wyświechtane pojęcia, organizując wystawę Georgia O’Keeffe: Abstrakcja. Ekspozycja obejmowała 125 abstrakcyjnych prac O’Keeffe, które razem dowodziły, że ta istotna amerykańska artystka została monumentalnie źle zrozumiana. Ale pomimo sukcesu wystawy Whitney i późniejszego krytycznego przemyślenia jej prac, Georgia O’Keeffe wciąż jest w dużej mierze określana jako malarka figuratywna i wciąż obciążona metaforami i stereotypami dotyczącymi jej twórczości. Ludzie wciąż mówią o tym, co przedstawiają jej obrazy, zamiast o tym, jakie emocje wywołują. Jeśli kiedykolwiek chcemy w pełni zrozumieć jej wizję i zrozumieć jej niezbędny wkład w sztukę współczesną, musimy zachować otwarty umysł i głębiej przyjrzeć się temu, co Georgia O’Keeffe osiągnęła jako pionierka abstrakcji.

Amerykański Proto-Abstrakcjonista

Czy to w odniesieniu do prac Hilmy af Klint, szwedzkiej mistycznej malarki z XIX wieku, malarzy postimpresjonistycznych, takich jak Georges Seurat, czy wizjonerów, takich jak Wassily Kandinsky i Kazimir Malevich, nowoczesna historia sztuki abstrakcyjnej niemal zawsze mówi się, że zaczęła się w Europie lub Rosji. Jednak istnieją dowody, że Georgia O’Keeffe, urodzona w Wisconsin, zasługuje na równorzędne uznanie z tymi innowatorami. Pierwsze abstrakcyjne dzieła, które mamy od O’Keeffe, powstały co najmniej w 1915 roku, w tym samym roku, w którym Malevich namalował Czarny kwadrat, a tylko dwa lata po tym, jak Kandinsky namalował swoje pierwsze abstrakcyjne prace. Jednak jej intelektualne zrozumienie potencjału, jaki abstrakcja ma w komunikowaniu nieznanego, jest głównym powodem, dla którego O’Keeffe zasługuje na równą zasługę za wynalezienie nowoczesnej sztuki abstrakcyjnej.

Podobnie jak Klint, Seurat, Kandinsky i Malevich, O’Keeffe podchodziła do swojej pracy z filozoficzną czcią. Rozumiała sztukę jako coś więcej niż tylko tworzenie obrazów i obiektów. Artystka uważała, że jest to potencjalna droga do wyrażenia czegoś głębszego. Podobnie jak Kandinsky, O’Keeffe mówiła o zdolności muzyki do abstrakcyjnego komunikowania głębokich treści. Powiedziała: „Śpiew zawsze wydawał mi się najdoskonalszym środkiem wyrazu. Jest tak spontaniczny. A po śpiewie myślę o skrzypcach. Ponieważ nie mogę śpiewać, maluję.” Ale podczas gdy Kandinsky zwrócił się ku abstrakcji w nadziei na wyrażenie czegoś duchowego i uniwersalnego, O’Keeffe próbowała wyrazić coś więcej, można by powiedzieć, amerykańskiego. Próbowała wyrazić siebie.

Georgia O'Keeffe - Abstraction White Rose, 1927 (Left) and Georgia O'Keeffe - Music Pink And Blue II, 1927 (Right), © The Estate of Georgia O'Keeffe

To nie są kwiaty

Najwcześniejsze abstrakcyjne dzieła sztuki stworzone przez Georgię O’Keeffe były prostymi, eleganckimi kompozycjami wykonanymi węglem na papierze. Obrazy przywołują biomorficzne formy i wzory występujące w naturze. Jednak zamiast próbować bezpośrednio przedstawiać swój temat w tych rysunkach, skupiła się wyłącznie na elementach formalnych, takich jak linia, kształt, pociągnięcie pędzla, gest i równowaga. Jedną z wielkich historii dotyczących tych rysunków węglem jest to, że mogłyby łatwo zniknąć z historii, gdyby nie podstępny czyn przyjaciela. O’Keeffe podzieliła się rysunkami z tym przyjacielem, który następnie pokazał je, bez pozwolenia, Alfredowi Stieglitzowi, właścicielowi 291 Gallery na Manhattanie. Stieglitz dostrzegł oczywistą urodę i uderzającą nowoczesność rysunków i natychmiast postanowił je wystawić w swojej renomowanej przestrzeni. I tak rozpoczęła się profesjonalna kariera artystyczna Georgii O’Keeffe.

Krótko po pierwszej wystawie z Stieglitzem, O’Keeffe przeprowadziła się do Nowego Jorku. Przez następną dekadę lub więcej, obficie rozwijała swoje badania nad abstrakcją. Kontynuowała tworzenie prac, które odzwierciedlały estetyczne elementy i kompozycje, które dostrzegała w naturze, i poszła znacznie dalej niż jej początkowe rysunki węglem, rozwijając zaawansowaną intuicję dla relacji kolorystycznych. Jej użycie koloru znacznie zwiększyło ekspresyjną moc jej obrazów. Ale jeśli chodzi o to, co konkretnie próbowała wyrazić, to właśnie tam pojawia się powszechne nieporozumienie dotyczące jej pracy. Tak wiele obrazów, które stworzyła w tym czasie, wydaje się być niczym innym jak tylko powiększonymi fragmentami kwiatów. Lub przynajmniej wydają się prowadzić bezpośrednią rozmowę z estetycznymi cechami kwiatów. A może rzeczywiście komunikują coś, co również jest przekazywane przez kwiaty. Ale komunikują także coś więcej. Jak powiedziała O’Keeffe, "Odkryłam, że mogę mówić rzeczy za pomocą koloru i kształtów, których nie mogłam wyrazić w inny sposób - rzeczy, na które nie miałam słów. Musiałam stworzyć odpowiednik dla tego, co czułam w związku z tym, co widziałam - nie kopiować tego."

Georgia O'Keeffe - Flower of Life (Left) and Georgia O'Keeffe - Flower of Life II (Right), © The Estate of Georgia O'Keeffe

Prawdziwy pionier

W latach 30. XX wieku, po piętnastu latach skupiania się na abstrakcyjnej wyobraźni, O’Keeffe zaczęła eksplorować szerszy zakres stylów i wpływów. Przez kilka lat malowała figuratywnie, a następnie wróciła do abstrakcji, a potem wahała się między tymi dwoma podejściami, często kwestionując różnicę między nimi. W późniejszych latach czasami wydawało się, że bezpośrednio maluje krajobrazy i naturalne obiekty, które otaczały jej dom w Nowym Meksyku, dla którego ostatecznie opuściła Nowy Jork. Ale istota jej pracy zawsze pozostawała taka sama. Jej celem zawsze było przekazywanie uczucia, uchwycenie tego, jak się czuła, używając natury jako inspiracji, a nie malowanie dekoracyjnych obrazów natury tak, jak obiektywnie się ona przedstawiała.

W swojej całe życie trwającej misji komunikacji uczuć, O’Keeffe wprowadziła wiele ważnych badań estetycznych. Zademonstrowała zainteresowanie kompozycjami abstrakcyjnymi w całej ich rozciągłości, nadając równą wagę wszystkim obszarom płaszczyzny obrazu, na długo przed tym, jak Clement Greenburg przypisał to osiągnięcie Abstrakcyjnym Ekspresjonistom. Skupiła się na płaskości płaszczyzny obrazu na długo przed tym, jak stało się to problemem dla Post-Painterly Abstractionists. Interesowała się transcendentnymi mocami abstrakcyjnych pól koloru na długo przed tym, jak artyści Color Field badali podobne zainteresowania. A dziesięciolecia przed tym, jak postmodernistyczny relatywizm wkradł się do sztuk pięknych, O’Keeffe intuicyjnie zrozumiała ideę, że wszystkie style, wszystkie podejścia, wszystkie techniki i wszystkie wariacje w estetyce są równe pod względem ich potencjalnej wartości, a ostatecznie drugorzędne w stosunku do pierwszeństwa szczerej autoekspresji.

Georgia O'Keeffe - Black Mesa Landscape, New Mexico, Out Back Of Mary S II, © The Estate of Georgia O'Keeffe

Przyjmij formalności

Może to, co zostało źle zrozumiane w sztuce Georgii O’Keeffe, jest tym samym, co tak często jest źle rozumiane w odniesieniu do całej sztuki: pomysł, że sztuka powinna posiadać określone cechy, lub być użyteczna czy znacząca w jakiś sposób dla publiczności. Uczymy się krytykować dzieła sztuki na podstawie tego, czy nam się podobają, czy nie; pomijamy fazę opisu, która wymaga patrzenia i odczuwania, spiesząc się zamiast tego do faz interpretacji i oceny. Patrzymy na obraz O’Keeffe wystarczająco długo, aby uzyskać wrażenie czegoś, co rozpoznajemy, jak to, co wydaje się być kwiatem lub krajobrazem, i w ten sposób ogłaszamy O’Keeffe malarką kwiatów i krajobrazów. Zauważamy, jak niektóre części kwiatów przypominają niektóre części ludzkie i w ten sposób ogłaszamy O’Keeffe tajemniczą malarką figuralnych aluzji. O’Keeffe waha się między abstrakcją a figuracją i w ten sposób ogłaszamy ją jako osobę reagującą na siły rynkowe lub oczekiwania publiczne. Na podstawie naszych osobistych opinii na ten temat mówimy: „Uwielbiam to!” lub „Nienawidzę tego!”

Ale ta metoda krytyki jest niedojrzała. Aby głębiej zrozumieć sztukę Georgii O’Keeffe, lub jakąkolwiek sztukę, powinniśmy zatrzymać się na etapie opisu, interagując z powierzchnią, kolorami, odcieniami, liniami, kształtami i relacjami między tymi elementami tak długo, jak to możliwe. Niech formalne elementy estetyczne dzieła zaśpiewają. Poczuj rytm kompozycji. Tak, O’Keeffe słynnie powiedziała kiedyś: „Czuję, że jest coś nieodkrytego w kobiecie, co tylko kobieta może odkryć.” Ale zamiast próbować zmusić się do dostrzegania obrazu kobiecości w jej obrazach, otwórz się na to, jak kobiecość może się czuć. To, co uczyniło Georgię O’Keeffe pionierką amerykańskiej abstrakcji, nie polegało na tym, że malowała obrazy, które wyglądają jak Ameryka. To, co uczyniło ją malarką kobiecości, nie polegało na tym, że malowała obrazy, które wyglądają jak części ciała kobiecego. To, co uczyniło ją pionierką amerykańskiej abstrakcji i malarką kobiecości, to fakt, że malowała postawy, wrażenia i emocje, które składały się na to, jak Ameryka i kobiecość wyglądały, dla niej.

Georgia O'Keeffe - Series I, No 3, 1918 (Left) and Georgia O'Keeffe - Series 1, No 8, 1918 (Right), © The Estate of Georgia O'Keeffe

Obraz wyróżniający: Georgia O'Keeffe - Szary Niebieski i Czarny, Różowe Koło (szczegół), 1927, © Spadek po Georgii O'Keeffe
Wszystkie obrazy użyte tylko w celach ilustracyjnych
Autor: Phillip Barcio